ბევრ ჩვენგანისთვის Instagram-ის, Facebook-ის, TikTok-ისა და სხვა სოციალური მედიის შემოწმება ყოველდღიური რუტინის ნაწილია. 2023 წელს, სოციალურ მედიაში მომხმარებელთა რაოდენობა მთელ მსოფლიოში დაახლოებით 4.9 მილიარდს შეადგენდა. საშუალო ადამიანი დღეში დაახლოებით 145 წუთს ატარებს სოციალურ მედიაში. მეგობრებისა და ოჯახის წევრების პოსტების ნახვა შეიძლება დაგეხმაროთ თავს უფრო დაკავშირებულად გრძნობდეთ მათთან. თუმცა, სოციალურ მედიას აქვს ბნელი მხარეც.
სოციალურმა მედიამ შესაძლოა უარყოფითად იმოქმედოს ჩვენს კეთილდღეობაზე — გააძლიეროს შფოთვა, დეპრესია, მარტოობა და FOMO (შიშის შეგრძნება, რომ რაღაც გამოგვრჩება). ეს საკითხები განსაკუთრებით გავრცელებულია მოზარდებსა და ახალგაზრდებში. სოციალური მედია არსად ქრება და მომავალშიც განაგრძობს განვითარებას და უფრო შემოჭრას ჩვენს ცხოვრებაში. თუ შენ სოციალურ მედიაში ბევრ დროს ატარებ და განიცდი სევდას, უკმაყოფილებას, იმედგაცრუებას ან მარტოობას, შესაძლოა დროა გადახედო შენს ურთიერთობას სოციალურ მედიასთან. მნიშვნელოვანია გავიგოთ, როგორ მოქმედებს სოციალური მედია ჩვენს მენტალურ ჯანმრთელობასა და ზოგად კეთილდღეობაზე — როგორც საკუთარი თავისთვის, ისე ჩვენი საყვარელი ადამიანებისთვის.
მენტალურ ჯანმრთელობაზე ზეგავლენა
სოციალურმა მედიამ შესაძლოა გაამძაფროს შფოთვა და დეპრესია, განსაკუთრებით მოზარდებსა და ახალგაზრდებში. სოციალური მედიის დამოკიდებულების სახე ააქტიურებს ტვინის ჯილდოს ცენტრს და გამოყოფს დოპამინს — „კარგი შეგრძნების ქიმიკალს“, რომელიც ასოცირებულია სასიამოვნო აქტივობებთან. როცა პოსტს ვაქვეყნებთ და მას მეგობრები „ალაიქებენ“, ვიღებთ დოპამინის სწრაფ დოზას. თუმცა, როდესაც ეს მოწონება არ გვხვდება, შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ჩვენს თვითშეფასებაზე და ღირსების შეგრძნებაზე.
ფილტრები: სოციალური მედია დიდ ყურადღებას უთმობს ფიზიკურ გარეგნობას. ისეთი პლატფორმები, როგორიცაა Snapchat, Instagram და TikTok, მომხმარებლებს აძლევენ ფილტრების გამოყენების საშუალებას. ფილტრები შეიძლება სახალისო იყოს, მაგრამ გარეგნობის მარტივი შეცვლა და ნაკლოვანებების დამალვა ცრუ რეალობას ქმნის. მუდმივი კონტაქტი ასეთი დამუშავებული გამოსახულებებთან იწვევს თვითშეფასების დაქვეითებას და საკუთარი გარეგნობით უკმაყოფილებას.
FOMO (შიში, რომ რაღაც გამოგვრჩება): სოციალური მედიის გამოყენება აძლიერებს FOMO-ს შეგრძნებას ბევრ ადამიანში. მეგობრების და ოჯახის წევრების ცხოვრებაში ჩახედვამ შეიძლება გაგვიჩინოს განცდა, თითქოს სხვები უფრო კარგად ერთობიან ან უკეთ ცხოვრობენ, ვიდრე ჩვენ. სოციალურ მედიას ხშირად „ჰაილაით რილს“ უწოდებენ — მომხმარებლის ცხოვრების საუკეთესო მომენტების ჩვენებას. თუმცა, სხვების ამგვარი რეალობის ნახვამ შესაძლოა ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებასთან უკმაყოფილების განცდა გაგვიჩინოს. ამას შეუძლია შეამციროს თვითშეფასება, გაამძაფროს შფოთვა და გაგვიჩინოს სოციალურ მედიაზე კიდევ უფრო დამოკიდებულება. FOMO ასევე გვაიძულებს მუდმივად შევამოწმოთ სოციალური მედია, რათა არაფერი გამოგვრჩეს.
კიბერბულინგი: 2020 წელს, აშშ-ში ინტერნეტის მომხმარებელთა 44%-მა განაცხადა, რომ ონლაინ შევიწროება გამოსცადეს. კიბერბულინგი ნიშნავს, როცა ვიღაც მიზანმიმართულად, განმეორებით ავიწროებს, აბუჩად იგდებს ან აყენებს შეურაცხყოფას ელექტრონული მოწყობილობის მეშვეობით. მას შეუძლია სერიოზულად დააზიანოს თვითშეფასება და მენტალური ჯანმრთელობა. სოციალური მედიის პლატფორმები ხშირად კიბერბულინგის, ჭორების, ტყუილების და ბოროტად მოპყრობის წყაროა, რაც შესაძლოა ტოვებდეს ემოციურ ნაიარევებს.
რჩევები სოციალური მედიის უსაფრთხო გამოყენებისთვის
შესანიშნავი გზა, რომ გაიუმჯობესო შენი ურთიერთობა სოციალურ მედიასთან და შეამცირო მისი უარყოფითი ზეგავლენა, არის ყოველდღიური ეკრანთან გატარებული დროის შემცირება. რამდენიმე რჩევა:
- ტელეფონში დააყენე დროის ლიმიტები სოციალური მედიის აპებისთვის
- განსაზღვრე კონკრეტული საათები სოციალური მედიის გამოყენებისთვის
- გადაამოწმე შენი მეგობრებისა და გამომწერების სია და წაშალე ის ადამიანები, რომელთა პროფილები თავს ცუდად გაგრძნობინებენ
იპოვე კმაყოფილება და ბედნიერება სოციალური მედიას გარეთ
სცადე უპირატესობა მიანიჭო პირად ურთიერთობებს და აქტივობებს, რაც ხელს შეუწყობს მენტალური ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას და ეკრანზე გატარებული დროის შემცირებასაც გამოიწვევს. იპოვე ისეთი აქტივობები, რომლებიც განიჭებს სიამოვნებას — ლაშქრობა, პიკნიკი მეგობრებთან, ხატვა, კითხვა ან ძაღლთან სეირნობა — კარგი გზებია სხვებთან დასაკავშირებლად და ფიზიკური თუ მენტალური ჯანმრთელობის გასაუმჯობესებლად.
სოციალურ მედიასთან პოზიტიური ურთიერთობა პირადი საკითხია. დაუთმე დრო საკუთარი სოციალური მედიის მოხმარების გაანალიზებას და იმას, როგორ მოქმედებს ის შენზე. ნებისმიერი მცდელობა — თუნდაც მცირე — დროის შეზღუდვისთვის ან მისადმი დამოკიდებულების გაუმჯობესებისთვის, დადებითად აისახება მენტალურ ჯანმრთელობაზე. ხანდახან რთულია განსაზღვრო, როდის არის საჭირო პროფესიონალის ჩართვა. თუ შენ ან საყვარელ ადამიანს სერიოზულად გაწუხებთ მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემები, მიმართე ოჯახის ექიმს ან სპეციალისტს შფოთვის, დეპრესიის ან სხვა საკითხების მკურნალობაზე სასაუბროდ.
