ეს უბრალოდ პოპულარული სიტყვა არ არის. შენი მენტალური ჯანმრთელობა შენი კეთილდღეობის მნიშვნელოვანი ნაწილია. ეს ასპექტი განსაზღვრავს, რამდენად შეგიძლია იმოქმედო ფსიქოლოგიურად, ემოციურად და სოციალურ დონეზე, სხვებთან ერთად. იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად დიდ როლს თამაშობს მენტალური ჯანმრთელობა შენი ცხოვრების თითოეულ ასპექტში, მნიშვნელოვანია მისი დაცვა და გაუმჯობესება შესაბამისი ზომების გამოყენებით. იმის გამო, რომ სხვადასხვა გარემოება შეიძლება ზეგავლენას ახდენდეს მენტალურ ჯანმრთელობაზე, გამოვყოფთ რისკ-ფაქტორებსა და ნიშნებს, რომლებიც შესაძლოა მიუთითებდეს მენტალურ სტრესზე. მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომ გავაანალიზოთ, რატომ არის მენტალური ჯანმრთელობა ასეთი მნიშვნელოვანი.
სუსტი მენტალური ჯანმრთელობის რისკ-ფაქტორები
მენტალური ჯანმრთელობა აღწერილია, როგორც კეთილდღეობის მდგომარეობა, როცა ადამიანს შეუძლია გაუმკლავდეს ცხოვრების ჩვეულებრივ სტრესს. ეს მდგომარეობა იძლევა პროდუქტიული მუშაობის საშუალებას და მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანის საშუალებას საზოგადოებაში. თუმცა, არსებობს სხვადასხვა გარემოება, რომელიც გავლენას ახდენს ცხოვრების მოულოდნელ სირთულეებთან გამკლავების უნარზე. ეს ფაქტორები ასევე შეიძლება არღვევდეს ყოველდღიურ აქტივობებსა და ცვლილებების მართვის უნარს. ეს მხოლოდ ერთი მიზეზია იმისა, თუ რატომ არის მენტალური ჯანმრთელობა ასეთი მნიშვნელოვანი. ქვემოთ ჩამოთვლილმა ფაქტორებმა შესაძლოა მენტალურ კეთილდღეობაზე იმოქმედოს და გაზარდოს ფსიქოლოგიური აშლილობების განვითარების რისკი:
ბავშვობის ტრამვა
ბავშვობაში ფიზიკურმა შეურაცხყოფამ, სექსუალურმა ძალადობამ, ემოციების ბოროტად გამოყენებამ ან უგულებელყოფამ შეიძლება გამოიწვიოს ძლიერი მენტალური და ემოციური სტრესი. ძალადობა ზრდის ისეთი მენტალური აშლილობების განვითარების რისკს, როგორიცაა დეპრესია, შფოთვა, პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა (PTSD) ან პიროვნული აშლილობები. ბავშვები, რომლებიც ძალადობას განიცდიდნენ, შესაძლოა მომავალში გახდნენ დამოკიდებული ალკოჰოლზე ან სხვა ნივთიერებებზე. მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემების გარდა, ბავშვობის დროინდელმა ძალადობამ შეიძლება გამოიწვიოს სამედიცინო გართულებები, როგორიცაა დიაბეტი, ინსულტი და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები.
გარემო
მენტალური კეთილდღეობის ერთ-ერთი ძლიერი ფაქტორი არის ადამიანის ყოველდღიური გარემო. არახელსაყრელი გარემო პირობები შესაძლოა მავნე ზეგავლენას ახდენდეს ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე. მაგალითად, ამინდის პირობებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს სუიციდის შემთხვევების ზრდაზე. ასევე, ბუნებრივი კატასტროფების გადატანამ შეიძლება გაზარდოს PTSD-ს განვითარების შანსი. ზოგ შემთხვევაში კი, ჰაერის დაბინძურებამაც კი შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს დეპრესიის სიმპტომებზე.ნსაპირისპიროდ, პოზიტიურ სოციალურ გარემოში ცხოვრება შეიძლება მენტალური გამოწვევებისგან დაცვის ფაქტორი იყოს.
ბიოლოგია
შენი ბიოლოგიური აგებულება შესაძლოა განსაზღვრავდეს კეთილდღეობის მდგომარეობას. ზოგიერთი მენტალური აშლილობა მემკვიდრეობით გადაეცემა და შეიძლება ოჯახში გავრცელდეს. ასეთ აშლილობებში შედის: აუტიზმი, ყურადღების დეფიციტის ჰიპერაქტივობის აშლილობა (ADHD), ბიპოლარული აშლილობა, დეპრესია და შიზოფრენია.
ცხოვრების წესი
შენი ცხოვრების წესი ასევე შეიძლება ზეგავლენას ახდენდეს მენტალურ ჯანმრთელობაზე. მოწევა, არასრულფასოვანი კვება, ალკოჰოლის მოხმარება, ნივთიერებებზე დამოკიდებულება და რისკიანი სექსუალური ქცევა შეიძლება ფსიქოლოგურად საზიანო აღმოჩნდეს. ეს ქცევები ხშირად დაკავშირებულია დეპრესიასთან.
მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემების ნიშნები
როცა მენტალური ჯანმრთელობა ირღვევა, ეს ყოველთვის არ არის აშკარა თავად პირისთვის ან გარშემომყოფებისთვის. თუმცა, არსებობს გარკვეული გამაფრთხილებელი ნიშნები, რომლებზეც უნდა მიექცეს ყურადღება. ეს ნიშნები შეიძლება მიუთითებდეს კეთილდღეობის გაუარესებაზე:
- კვების ჩვევების შეცვლა – ჭარბი ან არასაკმარისი ჭამა
- ენერგიის დონის შესამჩნევი შემცირება
- ადამიანებისგან უკანდახევა და განმარტოება
- მუდმივი უიმედობის შეგრძნება
- ალკოჰოლზე, თამბაქოზე ან სხვა ნივთიერებებზე მიჯაჭვულობის ზრდა
- გაუგებარი დაბნეულობა, გაბრაზება, დანაშაულის გრძნობა ან შფოთვა
- მძაფრი განწყობის ცვლები
- ჩხუბი ოჯახის წევრებთან ან მეგობრებთან
- ხმების გაგონება, რომელთაც არ გააჩნიათ თვალსაჩინო წყარო
- საკუთარი თავის ან სხვისი დაზიანების შესახებ ფიქრი
- ყოველდღიური ამოცანების შესრულების სირთულე
კარგი მენტალური ჯანმრთელობის სარგებელი
მიუხედავად ასაკისა, მენტალური ჯანმრთელობის მნიშვნელობა მთლიან კეთილდღეობაზე ვერ გადაიაფასება. როცა ფსიქოლოგიური მდგომარეობა ირღვევა, ეს შეიძლება გამოიწვიოს ქცევები, რომლებიც საზიანოა არა მხოლოდ ინდივიდისთვის, არამედ ურთიერთობებისთვისაც.
ქვემოთ ჩამოთვლილია კარგი მენტალური ჯანმრთელობის რამდენიმე სარგებელი:
ძლიერი უნარი გაუმკლავდე ცხოვრების სტრესს
როდესაც მენტალური და ემოციური მდგომარეობა მყარადაა, ცხოვრების სირთულეებთან გამკლავება ბევრად მარტივდება. სადაც ადრე შეიძლებოდა ალკოჰოლი, იზოლაცია, აფექტური რეაქციები ან კონფლიქტი ყოფილიყო რეაქცია ცხოვრების პრობლემებზე — სტაბილური მენტალური მდგომარეობა ჯანსაღად გამკლავების მექანიზმებს უწყობს ხელს.
პოზიტიური თვითშეფასება
მენტალური ჯანმრთელობა მჭიდროდ უკავშირდება პიროვნულ აღქმას საკუთარ თავზე. ზოგადი მენტალური კეთილდღეობა გავლენას ახდენს თვითშეფასებაზე. თავდაჯერებულობა ხშირად შეიძლება იყოს ჯანსაღი მენტალური მდგომარეობის მაჩვენებელი. ის ადამიანი, ვისაც მენტალურად კარგად აქვს საქმე, უფრო მეტად ამახვილებს ყურადღებას საკუთარ დადებით თვისებებზე და, ზოგადად, უფრო მოტივირებულია ბედნიერი და ჯანსაღი ცხოვრებისკენ.
ჯანსაღი ურთიერთობები
თუ შენი მენტალური მდგომარეობა კარგია, მეტი შანსია, რომ ოჯახსა და მეგობრებს შესთავაზო ხარისხიანი დრო, მზრუნველობა და მხარდაჭერა. როცა არ ხარ ემოციური დაძაბულობის ქვეშ, გაცილებით მარტივია იაქტიურო იმ ადამიანებთან, ვინც გიყვარს.
უკეთესი პროდუქტიულობა
დეპრესიასთან ან სხვა მენტალურ აშლილობებთან ბრძოლამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს პროდუქტიულობაზე. თუ თავს მენტალურად ძლიერად გრძნობ, მეტია შანსი, რომ უფრო ეფექტურად იმუშაო და უკეთესი შედეგები დადო.
ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესება
როცა მენტალური კეთილდღეობა ყვავის, ცხოვრების ხარისხიც უმჯობესდება. ეს შეიძლება გახდეს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის საფუძველი. მაგალითად, მოხალისეობრივი ჩართულობა საქველმოქმედო აქციებში, თავშესაფრებში და სხვა აქტივობებში. ასევე, შესაძლებელია ახალი ჰობიების დაწყება, ახალი ნაცნობების შეძენა და ახალი ქალაქების მონახულება.
როგორ შევინარჩუნოთ მენტალური ჯანმრთელობა და კეთილდღეობა
იმის გამო, რომ მენტალური ჯანმრთელობა საერთო კეთილდღეობის მნიშვნელოვანი ნაწილია, აუცილებელია მისი სწორად დაცვა. მენტალური ჯანმრთელობის შენარჩუნებისთვის საჭირო შეიძლება იყოს გარკვეული ჩვევების ამოქმედება ან ცხოვრების წესის ცვლილება, მაგალითად:
- რეგულარული ფიზიკური აქტივობა
- ყოველდღიური დასვენებისა და ძილის პრიორიტეტად ქცევა
- მედიტაციის ცდა
- ცხოვრებისეული გამოწვევებისთვის გამკლავების უნარების სწავლა
- ახლობლებთან კავშირების შენარჩუნება
- ცხოვრებისადმი პოზიტიური მიდგომის განვითარება
კიდევ ერთი ეფექტური გზა მენტალური კეთილდღეობის გასაუმჯობესებლად და შესანარჩუნებლად არის პროფესიონალის დახმარება. ფსიქოთერაპია შეუძლია გაჩვენოს ჯანსაღი ურთიერთობის ფორმები და გამკლავების მექანიზმები რთულ დროს. თერაპია ასევე დაგეხმარება, უკეთ გაიაზრო საკუთარი უარყოფითი ქცევები და მოგაწოდოს ინსტრუმენტები, რათა პოზიტიური ცვლილებები მოახდინო შენს ცხოვრებაში.
მაშ, რატომ არის მენტალური ჯანმრთელობა ასეთი მნიშვნელოვანი? პასუხი მარტივია: ის ღრმად ეხება შენი ცხოვრების ყველა სფეროს. თუ შენთვის რთულია მენტალურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხების დამოუკიდებლად მოგვარება, არ იდარდო და მიმართე ლიცენზირებულ თერაპევტს.
