ბევრი ფაქტორი შეიძლება იწვევდეს მოუსვენარი ფეხების სინდრომის (Restless Legs Syndrome – RLS) გამწვავებას, თუმცა გარკვეული პრევენციული ნაბიჯებით შესაძლებელია სიმპტომების შემცირება.
მოუსვენარი ფეხების სინდრომი არის მდგომარეობა, რომელიც იწვევს ფეხების უნებლიე მოძრაობის საჭიროებას. ამ სინდრომის მქონე ადამიანებს ხშირად აღენიშნებათ ქავილის, ბუზღუნის ან ფეხის ქნევის მსგავსი შეგრძნებები ფეხებში.
ეს შეგრძნებები განსაკუთრებით ძლიერდება მაშინ, როცა ხანგრძლივი დროით ვსხედვართ ან ვწევართ, რის გამოც RLS ხშირად ღამით აქტიურდება და არღვევს ძილს.
რა იწვევს RLS-ის გამწვავებას?
არსებობს რამდენიმე გავრცელებული ფაქტორი, რომელიც დაკავშირებულია RLS-ის გამწვავებასთან. გამწვავების გამომწვევები შეიძლება ინდივიდუალურიც იყოს, თუმცა ზოგადად მოიცავს:
- ალკოჰოლი – არღვევს ძილის ციკლს და შეიძლება გამოიწვიოს RLS-ის ეპიზოდები.
- კოფეინი – როგორც სტიმულატორი, ძილის წინ მიღება აჩენს გამოფხიზლებას და RLS-ს აძლიერებს.
- რკინის დეფიციტი – კვლევების მიხედვით, დაბალი რკინის დონე დაკავშირებულია RLS-თან და, ზოგადად, ძილის ხარისხის გაუარესებასთან.
- ვიტამინი B12 და მაგნიუმის დეფიციტი – ამ ელემენტების ნაკლებობა ასევე ზრდის RLS-ის გამწვავების რისკს.
- ორსულობა – დროებითი RLS ხშირია, განსაკუთრებით მესამე ტრიმესტრში.
- უძრაობა – ხანგრძლივი ჯდომა (მაგ. ფრენებისას ან ფილმების ყურების დროს) ხშირად იწვევს სიმპტომების გაძლიერებას. რეგულარული მოძრაობა და ფეხების გაჭიმვა ამცირებს რისკს.
მედიკამენტები, რომლებიც იწვევენ RLS-ს
ბევრ შემთხვევაში RLS-ის გამომწვევად მედიკამენტები გვევლინება. მათ შორისაა:
- სამკურნალო ანტიჰისტამინური პრეპარატები (განსაკუთრებით ურეცეპტო)
- ალერგიის სამკურნალო პრეპარატები
- გაციებისა და გრიპის საწინააღმდეგო წამლები (მაგ. Nyquil და Tylenol PM)
- დეპრესიის საწინააღმდეგო პრეპარატები, მათ შორის სელექტიური სეროტონინის რეცეპტორების შემბოჭავები (SSRI)
- გულისრევის საწინააღმდეგო პრეპარატები
რატომ მძაფრდება RLS ღამით?
ბევრი ადამიანისთვის RLS ღამით განსაკუთრებით მძლავრია. სიმპტომები შეიძლება იწვევდეს ფეხის გაჭიმვას, მოძრაობას ან საწოლიდან ადგომას, რაც ძილს არღვევს.
ხანგრძლივი ჯდომა ან წოლა – რაც ღამით ჩვეულებრივია – წარმოადგენს ერთ-ერთ მთავარ გამომწვევ ფაქტორს. გარდა ამისა, RLS-ის გამო ხშირად იღვიძებენ, რაც ქმნის “ციკლს”: დარღვეული ძილი აუარესებს RLS-ს და პირიქით.
რა სწრაფი და ეფექტური გზები არსებობს RLS-ის სიმპტომების შესამსუბუქებლად?
ფეხების მოძრაობა ყველაზე სწრაფად ამცირებს სიმპტომებს, თუმცა ეფექტი დროებითია და ხშირად, შეჩერებისთანავე, სიმპტომები ბრუნდება.
გრძელვადიან შვება კი შეუძლიათ მისცენ:
- სიარული ან მსუბუქი ვარჯიში
- გაჭიმვის ვარჯიშები
- ფეხების მასაჟი
RLS-ის პრევენციისთვის შეგიძლიათ სცადოთ შემდეგი:
- ძილის ხარისხის გაუმჯობესება – ერიდეთ კოფეინს საღამოობით, შეამცირეთ ეკრანთან დრო ძილის წინ.
- ცხელი აბაზანები – აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას და შესაძლოა შეამციროს სიმპტომები ღამით.
- მეტი ფიზიკური აქტივობა – ყოველდღიური ვარჯიში ამცირებს RLS-ს.
- ფეხების მასაჟი – შეგიძლიათ შეასრულოთ თავად, გამოიყენოთ მასაჟის მოწყობილობა ან მიმართოთ სპეციალისტს.
- კომპრესიული საშუალებები – კომპრესიული წინდები ან სპეციალური მოწყობილობები ზოგიერთისთვის ეფექტურია.
დასკვნა
დაშლილი ფეხების სინდრომი ართულებს დასვენებასა და ძილს. ხშირად სიმპტომები ღამით მძაფრდება და შეიძლება გამოიწვიოს ძილის დარღვევა.
გამწვავება შეიძლება გამოიწვიოს მედიკამენტებმა, ვიტამინების დეფიციტმა, კოფეინმა ან ხანგრძლივმა უმოძრაობამ.
თვითმოვლის გზები, ცხოვრების წესის შეცვლა და საჭიროების შემთხვევაში მედიკამენტოზური მკურნალობამ შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამსუბუქოს მდგომარეობა.
