ადამიანური ურთიერთობები ჩვენი ცხოვრების საძირკველია. ისინი გვაძლევენ სიყვარულს, მხარდაჭერასა და კუთვნილების განცდას. თუმცა, ზოგჯერ ურთიერთობები არაჯანსაღ ფორმას იღებს და ერთ-ერთი ასეთი ფორმაა თანადამოკიდებულება. ეს არის მდგომარეობა, როდესაც ერთი ადამიანი ზედმეტად არის დამოკიდებული მეორეზე, მისი საჭიროებები და ემოციური მდგომარეობა ხდება მისთვის მთავარი საზრუნავი, საკუთარი მოთხოვნილებების სრულ იგნორირებამდე. ამ სტატიაში განვიხილავთ თანადამოკიდებული ურთიერთობის მახასიათებლებს, მის გამომწვევ მიზეზებსა და მისგან თავის დაღწევის გზებს.
რა არის თანადამოკიდებული ურთიერთობა?
თანადამოკიდებულება არის არაჯანსაღი ურთიერთობის ნიმუში, რომელშიც ერთი ადამიანი განიცდის გადაჭარბებულ ფიზიკურ და ემოციურ დამოკიდებულებას სხვაზე. თანადამოკიდებული ადამიანი ხშირად გრძნობს მოთხოვნილებას, გააკონტროლოს მეორე ადამიანის ქცევა და ემოციები, აიღოს პასუხისმგებლობა მის პრობლემებზე და საკუთარი თავის ღირებულებას სწორედ სხვის დახმარებაში ხედავს. ასეთ ურთიერთობაში საზღვრები ბუნდოვანია ან საერთოდ არ არსებობს, რაც იწვევს ერთ-ერთი პარტნიორის ემოციურ გადაღლასა და საკუთარი იდენტობის დაკარგვას.
თანადამოკიდებული ქცევის ძირითადი მახასიათებლები:
- სხვისი საჭიროებების პრიორიტეტულობა: თანადამოკიდებული ადამიანი მუდმივად ცდილობს დააკმაყოფილოს პარტნიორის მოთხოვნილებები, მაშინაც კი, როდესაც ეს საკუთარი ინტერესების საზიანოდ ხდება.
- პასუხისმგებლობის აღება სხვის ქმედებებზე: ისინი ხშირად გრძნობენ თავს პასუხისმგებლად პარტნიორის შეცდომებზე, პრობლემებსა და ემოციურ მდგომარეობაზე.
- საკუთარი თავის ღირებულების განსაზღვრა სხვისი მოწონებით: თანადამოკიდებული ადამიანის თვითშეფასება ძლიერ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რას ფიქრობენ და გრძნობენ მის შესახებ სხვები, განსაკუთრებით პარტნიორი.
- საზღვრების დაწესების სირთულე: მათ უჭირთ თქვან “არა” თხოვნებზე და დაიცვან საკუთარი პირადი სივრცე და დრო.
- კონტროლის მოთხოვნილება: თანადამოკიდებულ ადამიანებს ხშირად აქვთ ძლიერი სურვილი, გააკონტროლონ პარტნიორის ქცევა, რათა თავიდან აიცილონ შესაძლო პრობლემები ან იმედგაცრუება.
- დამხმარის როლის მუდმივი თამაში: ისინი თავს საჭიროდ გრძნობენ, როდესაც სხვებს ეხმარებიან და ეშინიათ, რომ თუ შეწყვეტენ ამ როლის შესრულებას, უარყოფილები იქნებიან.
- საკუთარი ემოციური მოთხოვნილებების უგულებელყოფა: საკუთარი გრძნობები და საჭიროებები მათთვის მეორეხარისხოვანია პარტნიორის ემოციურ მდგომარეობასთან შედარებით.
თანადამოკიდებულების სათავეები:
თანადამოკიდებულება ხშირად ბავშვობიდან იღებს სათავეს. დისფუნქციურ ოჯახებში, სადაც ემოციური მოთხოვნილებები იგნორირებული იყო, მშობლები იყვნენ ალკოჰოლიკები, ნარკომანები ან ჰქონდათ სხვა ფსიქიკური პრობლემები, ბავშვები სწავლობენ საკუთარი საჭიროებების უგულებელყოფას და სხვებზე ზრუნვას, რათა შეინარჩუნონ ოჯახური ბალანსი ან მიიღონ ყურადღება. ეს ნიმუშები შემდგომში ზრდასრულ ურთიერთობებში გადადის.
თანადამოკიდებულების გავლენა:
თანადამოკიდებულმა ურთიერთობებმა შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული უარყოფითი შედეგები როგორც თანადამოკიდებული ადამიანისთვის, ისე მისი პარტნიორისთვის. თანადამოკიდებული ადამიანი განიცდის ემოციურ გადაღლას, ქრონიკულ სტრესს, დეპრესიას, შფოთვას, საკუთარი თავის უგულებელყოფასა და საკუთარი იდენტობის დაკარგვას. პარტნიორმა კი შეიძლება იგრძნოს ზეწოლა, კონტროლი და საკუთარი თავისუფლების შეზღუდვა.
როგორ გამოვიდეთ თანადამოკიდებული ურთიერთობიდან?
თანადამოკიდებულებისგან გათავისუფლება ხანგრძლივი და რთული პროცესია, მაგრამ სავსებით შესაძლებელი. აი რამდენიმე ნაბიჯი ამ მიმართულებით:
- პრობლემის აღიარება: პირველი ნაბიჯი არის იმის გაცნობიერება, რომ თქვენ იმყოფებით თანადამოკიდებულ ურთიერთობაში და გსურთ ამის შეცვლა.
- საკუთარ თავზე ზრუნვა: დაიწყეთ საკუთარი ფიზიკური და ემოციური საჭიროებების დაკმაყოფილებაზე ზრუნვა. გამოყავით დრო თქვენი ჰობებისთვის, დაისვენეთ და გააკეთეთ ის, რაც სიამოვნებას განიჭებთ.
- საზღვრების დაწესება: ისწავლეთ “არა”-ს თქმა და თქვენი პირადი სივრცისა და დროის დაცვა. ნუ აიღებთ პასუხისმგებლობას სხვის ქმედებებზე.
- საკუთარი იდენტობის აღდგენა: დაუთმეთ დრო საკუთარი ინტერესების, ღირებულებებისა და მიზნების აღმოჩენას. შეწყვიტეთ თქვენი თვითშეფასების სხვის აზრზე დამოკიდებულება.
- თერაპია: პროფესიონალური დახმარება ფსიქოთერაპევტისგან შეიძლება იყოს ძალიან ეფექტური თანადამოკიდებულების ნიმუშების დასაძლევად და ჯანსაღი ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში დასახმარებლად.
- მხარდამჭერი ჯგუფები: არსებობს სპეციალური ჯგუფები თანადამოკიდებული ადამიანებისთვის, სადაც შეგიძლიათ გაიზიაროთ თქვენი გამოცდილება და მიიღოთ მხარდაჭერა სხვებისგან.
- პატიება: აპატიეთ საკუთარ თავს წარსული შეცდომები და ისწავლეთ მათგან. ასევე, ეცადეთ აპატიოთ სხვებს, ვინც შესაძლოა თქვენს თანადამოკიდებულებაში წვლილი შეიტანა.
დასკვნა
თანადამოკიდებულება არის მტკივნეული და დესტრუქციული ურთიერთობის ნიმუში, რომელიც ხელს უშლის ორივე პარტნიორის ჯანსაღ განვითარებას. თუმცა, პრობლემის აღიარებით, საკუთარ თავზე ზრუნვითა და შესაბამისი ნაბიჯების გადადგმით, შესაძლებელია ამ წრიდან გამოსვლა და უფრო ჯანსაღი, დაბალანსებული ურთიერთობების აშენება. გახსოვდეთ, რომ ჯანსაღი ურთიერთობა ემყარება ურთიერთპატივისცემას, თანასწორობასა და თითოეული პარტნიორის ინდივიდუალურობის აღიარებას.
